در روزهای ابتدایی انتشار فونت تکنو، شباهتهای ظاهری این فونت با یک لوگوتایپ باعث شد بخشی از توجهها از خود فونت و ویژگیهای طراحی آن دور شود و حاشیهها پررنگتر از فرآیند و ایدهی شکلگیری پروژه دیده شوند.
هدف از نوشتن این مطلب، ورود به این حاشیهها یا پاسخ مستقیم به نقدها نیست؛ بلکه تلاش میکنیم مسیر شکلگیری فونت تکنو، ایدهی اولیه و روند طراحی آن را شفافتر توضیح دهیم.
امیدواریم با توضیح فرآیند طراحی و نگاه جزئیتر به ساختار فونت، امکان قضاوت منصفانه درباره خود اثر فراهم شود.
شکلگیری ایده
فونت تکنو در قالب یکی از پروژههای دوره طراحی حروف «تایپتراپی» شکل گرفته است.
در این دوره، هنرجویان موظفاند در بازهای محدود، به یک ایدهی مشخص و قابل توسعه برسند؛ ایدهای که به ویژگیهای فرمی حروف مربوط است و در قالب یک «ژن» تعریف میشود.
برای رسیدن به این ژن، هنرجو مجموعهای از منابع را بررسی میکند، از جمله:
-
خوشنویسی فارسی و عربی
-
حروفنگاری معاصر
-
لوگوتایپهای فارسی
-
و فونتها و تایپفیسهای لاتین
هدف از این بررسیها، رسیدن به ساختاری است که:
-
قابل تحلیل باشد
-
متغیرهای ۱۵گانه را تعریف کند. (در دوره تایپتراپی، ۱۵متغیر تعریف میشود)
-
و امکان تکثیر و توسعه بر اساس همان متغیرها را فراهم کند
در طول مسیر طراحی، هنرجو بارها ژن اولیه را بازبینی و اصلاح میکند تا نتیجه نهایی، بهتدریج از منابع الهام فاصله بگیرد و به ساختاری مستقل برسد.
حروف دوخطی (Double-line type)
ایدهی اصلی فونت تکنو با بررسی فونتها و لوگوتایپهای طراحیشده در سبک دوخطی شکل گرفت.
در میان این منابع، ساختار کلی لوگوتایپ لینگو (طراحیشده در استودیو ملی) در مراحل اولیهی شکلگیری ایده، بهعنوان نقطه شروع انتخاب شد.
در آغاز، تمرکز اصلی بر نسبت میان دو خط موازی در بخشهای ضخیم و تکخط شدن فرمها در قسمتهای نازک بود. نرگس همایون (طراح فونت تکنو) در این مرحله با استفاده از همین منطق، شکلهای تازهای از حروف را جستوجو میکرد؛ تجربههایی که در همان مراحل ابتدایی، ظرفیت ایده و توانایی طراح را نشان میدادند.
جابهجایی و گردش آگاهانهی خطوط، تعادل دقیقی میان فضای مثبت و منفی ایجاد کرده و با حداقل فرم، ساختار آشنای حروف را بازنمایی میکند.
اما بهتدریج مشخص شد که این ایده صرفاً در سطح طراحی تکحرفها متوقف نمیماند. در ادامهی روند طراحی، توجه از فرم منفرد حروف به رفتار آنها در کنار یکدیگر معطوف شد.
جابهجاییها و انفصالهای دو خط موازی باعث میشد امتداد یک حرف وارد فضای حروف مجاور شود و مرزهای متعارف میان حروف دچار تغییر شود.
در فونت تکنو، امتداد و تداوم خطوط با اصل «پیوستگی» در گشتالت منطبق است؛ چشم بهجای حرکت خطی و حرفبهحرف از راست به چپ، در امتداد خطوط رفتوبرگشت میکند و کلمه را بهعنوان یک فرم درهمتنیده درک میکند.
در فونت تکنو، چشم فرم کلی کلمه را پیش از تفکیک حروف منفرد درک میکند. در نتیجه، فرایند خواندن در این فونت با الگوهای رایج در دیگر فونتها تفاوت دارد.
در خوشنویسی فارسی و عربی، مرز حروف همیشه بهصورت صریح و تفکیکشده تعریف نمیشود.
امتدادها، اتصالات و همنشینیها نقش مهمی در شکلگیری ترکیب دارند؛ ویژگیای که در فونتهای امروزی بهدلیل محدودیت سیستم حروفچینی، کمرنگ شده است.
فونت تکنو تلاش میکند بخشی از این کیفیت را نه از طریق ساخت ترکیبات (لیگچر)، بلکه از راه منطق ساختاری حروف و امتداد آنها در دل کلمه بازآفرینی کند؛ رویکردی متفاوت برای رسیدن به تجربهای آشنا.
بهروزرسانی فونت تکنو
در بهروزرسانی اخیر فونت تکنو، برای کاهش شباهتهای فرمی و با در نظر گرفتن حقوق لوگوتایپ مرجع، برخی اجزای مشخص مانند فرم سرکش «کاف» و پاشنه «واو» (و شکلهای مرتبط در سایر حروف) بازطراحی و جایگزین شدند. علاوه بر این با تغییراتی در اتصال و انفصالها، ساختار درهمتنیدهٔ حروف تقویت شد.
هدف اصلی از نگارش این شرح پروژه روشن کردن این نکته بود که مبنای شکلگیری یک تایپفیس، نه یک فرم اولیه، بلکه یک تفکر طراحی است؛ تفکری که باید بتواند در قالب یک سیستم پیچیده، صدها کاراکتر، اتصال و ترکیب را بهدرستی مدیریت کند. طراحی تایپفیس گسترش مکانیکی چند حرف به کل الفبا نیست، بلکه فرآیندی است که در آن ایدهی اولیه تنها نقطهی شروع است و شخصیت واقعی تایپفیس بهتدریج و در طول مسیر طراحی تثبیت میشود.
برخلاف تصور رایج، طراحی اولین حرف، سادهترین بخش این مسیر است. چالش اصلی از جایی آغاز میشود که هر حرف جدید باید با تمام حروف طراحیشدهی پیش از خود هماهنگ شود. این الزام، طراح را ناچار میکند بارها به مراحل قبلی بازگردد و حتی حروف بهظاهر حلشده را دوباره بازطراحی کند تا مسئلهی یک گلیف در کل سیستم برطرف شود.
در این مسیر، طراحی یک تایپفیس بیش از آنکه شبیه حرکتی خطی باشد، به صعودی تدریجی شباهت دارد؛ آغاز راه را بسیاری میتوانند طی کنند، اما طراحی موفق آن است که بتواند این مسیر را تا قله ادامه دهد و به نتیجه برساند.
در پروژههای تایپتراپی، انتخاب یک لوگوتایپ یا طرح آماده بهعنوان نقطهی شروع، با این هدف انجام میشود که زمان کمتری صرف جستوجوی ایدهی اولیه شود و هنرجو سریعتر وارد فرایند طراحی گردد. در تایپتراپی، تمرکز اصلی دوره نه بر خود ایدهی اولیه، بلکه بر یادگیری کار منظم، مدیریت فرایند طراحی و رساندن یک پروژهی پیچیده به نتیجه است؛ مهارتهایی که در نهایت نقش تعیینکنندهتری در طراحی یک تایپفیس دارند.
سخن پایانی
فونت تکنو یک پروژه مطالعاتی است که در چارچوب یک دوره آموزشی و با هدف تجربه و یادگیری شکل گرفته است.
انتشار این فونت در فروشگاه، صرفاً با هدف ارائه رسمی از طریق یک کانال معتبر انجام شده و نه بهعنوان پروژهای با اهداف تجاری.
امیدواریم با دیده شدن این شرح، توجه دوباره به خود فونت و امکانات آن بازگردد و قضاوتها بر اساس آنچه واقعاً طراحی شده است، شکل بگیرند.
برای اطلاعات، تصاویر بیشتر و تست فونت تکنو به این صفحه بروید: https://fontiran.com/fonts/techno
